Autorem poniższego opracowania jest dr Piotr A. Dybczyński z Instytutu Obserwatorium Astronomiczne UAM w Poznaniu.
Rys.1. Tak mniej więcej będzie wyglądał
Księżyc w maksimum zaćmienia
czyli ok. 22:13.
Będzie zaćmienie !
Dla obserwatora z Polski zaćmienie zacznie się na długo przed wschodem Księżyca, wejście w półcień nastąpi o godzinie 19:23 (wschód Księżyca w Poznaniu będzie o 21:07).
Kontakt Księżyca z pełnym cieniem Ziemi nastąpi o 20:23 a cały Księżyc znajdzie się w cieniu o 21:22, a więc krótko po wschodzie.
Jeśli tylko pogoda dopisze widok powinien być wspaniały: wielka tarcza Księżyca w pełni, nisko nad horyzontem, ale tym razem ciemno-miedziana, wręcz brunatna. Zaćmienie to potrwa bardzo długo bo Księżyc zacznie wychodzić z cienia dopiero o 23:03. To najdłuższe całkowite zaćmienie Księżyca od kilkunastu lat.
Przy okazji warto przypomnieć, że wrażenie iż tarcza Księżyca blisko horyzontu (krótko po wschodzie lub przed zachodem) jest znacznie większa od tarczy widzianej wysoko na niebie jest wyłącznie złudzeniem optycznym!. Można to łatwo sprawdzić fotografując Księżyc w takich dwóch położeniach.
Księżyc wyjdzie z cienia Ziemi trzy minuty po północy a półcień opuści dopiero o 1:02.
Rys.2. Schemat geometrii zaćmienia
Księżyca (nie zachowano skali).
Jak powstaje zaćmienie Księżyca?
Czysta geometria! Ziemia oświetlana promieniami Słońca rzuca w przestrzeń kosmiczną cień w kształcie wydłużonego stożka. Księżyc świeci wyłącznie odbitym światłem słonecznym. Jeśli zdarzy się, że Księżyc w swoim orbitalnym ruchu wokół Ziemi znajdzie się w obszarze cienia Ziemi to mamy właśnie zaćmienie Księżyca.
Gdyby orbita Księżyca leżała dokładnie w płaszczyźnie okołosłoneczej orbity Ziemi mielibyśmy całkowite zaćmienie Księżyca w czasie każdej pełni. Ponieważ jednak orbita Księżyca nachylona jest pod kątem ok 5° więc do zaćmień dochodzi rzadziej.
Całkowite zaćmienia Księżyca są znacznie łatwiejsze do zaobserwowania niż całkowite zaćmienia Słońca nie tylko z powodu braku oślepiającego działania światła Słonecznego ale również dlatego, że widoczne są z całej półkuli Ziemi zwróconej w stronę Księżyca. Zupełnie inaczej jest z zaćmieniami Słońca - tam całkowite zaćmienie widoczne jest tylko z niewielkiego pasa powierzchni Ziemi.
Rys.3. Tak mniej więcej będzie wyglądał
Księżyc ok. 23:20. Strzałkami zaznaczono:
A - Morze Wilgoci (Mare Humorum)
B - Morze Przesileń (Mare Crisium)
Wybierzmy się na Księżyc!
Jeśli zastanowimy się chwilkę nad istotą tego zjawiska to dojdziemy do wniosku, że zaćmienie Księżyca jest jednocześnie zaćmieniem Słońca... dla obserwatora na Księżycu!
Rys.4. Częściowe zaćmienie
Słońca, widziane z Morza
Wilgoci na Księżycu -
symulacja.
Nie zdążymy już zorganizować sobie lotu na naszego naturalnego satelitę, ale od czego komputerowe symulacje. W programie Stellarium można jako miejsce obserwacji wybrać np. jakiś punkt powierzchni Księżyca. Jeśli wybierzemy na miejsce obserwacji Morze Wilgoci, to o 23:20 czasu polskiego zobaczymy już tylko częściowe zaćmienie Słońca, jak na Rysunku 4.
Gdybyśmy jako miejsce obserwacji wybrali jednak Morze Przesileń, zaćmienie Słońca byłoby jeszcze wciąż całkowite! Program Stellarium nie potrafi jeszcze prawidłowo pokazać takiego zjawiska - ciemna tarcza Ziemi (znacznie większa od tarczy Słońca) byłaby otoczona cienkim, czerwonym pierścieniem światła słonecznego przechodzącego przez ziemską atmosferę. To właśnie dlatego tarcza Księżyca w czasie całkowitego zaćmienia jest ciemno-czerwona. Artystyczną wizję takiego zjawiska można zobaczyć tu.
Więcej informacji:
- Szczegółowy schemat przebiegu zjawiska
- Iluzja księżycowa
- Wszystkie momenty czasu w tym artykule podane są w czasie urzędowym, tym "na zegarkach", czyli tzw. wschodnioeuropejskim, obowiązującym w Polsce jako czas letni (UTC + 2h).
- Morza na Księżycu
